Rối nhiễu tâm trí ở trẻ em: Không thể xem thường

(ANTĐ) – Theo kết quả nghiên cứu “Những cuộc đời trẻ thơ” mới đây của Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo phát triển cộng đồng (NC&ĐTPTCĐ), 20% trẻ em độ tuổi lớp 2, lớp 3 được chẩn đoán bị rối nhiễu tâm trí.

Khảo sát gần đây về sức khỏe tâm thần học sinh Hà Nội bằng công cụ SQD của Tổ chức Y tế thế giới chuẩn hóa Việt Nam trên mẫu nghiên cứu 1.202 học sinh tiểu học và trung học cơ sở trong độ tuổi từ 10-16 cũng cho thấy 20% các em bị rối nhiễu tâm trí.

Có thể nói, rối nhiễu tâm trí (RNTT) trẻ em đang ngày càng gia tăng và trở thành mối quan tâm của toàn xã hội. Phòng khám tâm lý – y học – giáo dục của Trung tâm nghiên cứu tâm lý và tâm bệnh lý trẻ em (đặt tại BV Đống Đa) trong 15 năm qua đã phải tiếp nhận hàng nghìn trẻ em bị RNTT.

Biểu hiện của bệnh là trẻ thường hay nói thầm; chậm nói, chậm đi so với tuổi; vận động vụng về; hiếu động quá mức; không có cảm giác về nguy hiểm; có biểu hiện chống đối; hành vi hung hãn; khó hòa nhập, khả năng tập trung giảm sút; chán học; khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều; hay gặp ác mộng; biếng ăn hoặc ăn nhiều quá mức…

Nguyễn Hằng Phương, 7 tuổi, phường Ngọc Hà, quận Ba Đình là một ví dụ. Cô bé được cha mẹ đưa đến phòng khám khi đã bị khủng hoảng tinh thần trầm trọng. Nguyên nhân là do tiếp thu chậm nên cô giáo thường xuyên quát mắng, nhiều lần cốc vào trán khiến Phương vô cùng sợ hãi.

Theo TS Bùi Quang Huy, Phó Chủ nhiệm khoa Tâm thần, Viện quân Y 103: Trẻ em có thể bị RNTT ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng hay gặp nhất là lứa tuổi đến trường (6-7 tuổi).
Cô bé không muốn đến lớp nhưng bố mẹ cứ bắt đến. Sau một thời gian Phương trở thành con người khác hẳn: cả ngày không nói không rằng, lúc nào cũng u buồn, mau nước mắt.

Sức khỏe của trẻ suy giảm rõ rệt, trẻ sút cân, mất ngủ và luôn trong trạng thái lo âu, căng thẳng, học hành sút kém. Hậu quả tai hại nhất của trầm cảm chính là hành vi tự sát. Nên biết rằng ở tuổi này, tự sát là nguyên nhân đứng thứ 2 gây tử vong (chỉ sau các bệnh nhiễm trùng).

Hiện nay RNTT ở trẻ em chưa được chú ý nghiên cứu nhiều. Điều đáng nói là hiện có nhiều bệnh viện tâm thần nhưng chủ yếu là dành cho người lớn. Bác sỹ tâm thần có trình độ cao còn rất thiếu, bác sỹ tâm thần nhi thì rất hiếm.

Nguyên nhân chính khiến trẻ bị RNTT là thường do sức ép học tập ngày càng nặng nề. Bố mẹ kỳ vọng quá mức vào con mình nên vô tình đã tạo ra sức ép quá lớn cho trẻ. Những nỗi lo sợ thi trượt, sự lặp đi lặp lại các bài tập nhàm chán, không có đam mê, những cú sốc tinh thần… của trẻ đều có nguy cơ gây RNTT.

Hoặc trong gia đình các mâu thuẫn xung đột về quan điểm,  sự ly thân, ly hôn, sự thiếu gương mẫu, bạo lực trong gia đình, thô bạo trong việc dạy con, áp đặt, thiếu tin tưởng vào con trẻ… cũng được coi là nguyên nhân chính dẫn đến rối loạn hành vi, chống đối, trầm cảm, tự sát, nghiện hút… ở trẻ em.

Bên cạnh đó, áp lực bởi chương trình học quá tải, thiếu hứng thú ở trường học cùng với các vấn đề tâm lý xã hội như bạo lực, nghiện hút… làm gia tăng các RNTT ở trẻ.

Tuy nhiên, RNTT vẫn là bệnh ít được quan tâm. Thông thường, người lớn ít lắng nghe trẻ nói và không biết trẻ đang nghĩ gì, cần gì. Do những xáo trộn không được cởi bỏ đó khiến bệnh càng nặng hơn.

TS Trần Tuấn, Giám đốc Trung tâm NC&ĐTPTCĐ cũng cho biết: Nguyên nhân gây tổn hại sức khỏe tâm thần cho trẻ do yếu tố nội sinh (các bệnh rối loạn tâm thần phân liệt, rối loạn khí sắc, tự kỷ, rối loạn phát triển lan tỏa…) chỉ chiếm 10- 20%; còn lại chủ yếu là do môi trường (gia đình, trường học, xã hội).

Vì vậy, cần phải có sự quan tâm thích đáng hơn nữa với vấn đề chăm sóc sức khỏe tinh thần cho cả cộng đồng. Nhân viên y tế tuyến cơ sở, thầy cô giáo, cha mẹ học sinh có thể sử dụng bảng hỏi khoa học SDQ25 phiên bản tiếng Việt để phát hiện RNTT ở trẻ từ 4-16 tuổi. Hiện nay, bảng khoa học SDQ25 đã được Trung tâm sử dụng thí điểm tại nhiều trường học.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), RNTT là loại bệnh phổ biến nhất, đứng đầu trong danh sách bệnh tật của con người, vượt lên cả HIV/AIDS, các bệnh nhiễm trùng thông thường và tim mạch. Tuy vậy, phần lớn các bệnh tâm thần phổ biến có thể điều trị khỏi nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách.

Trong số hơn 3.000 trẻ bị các RNTT tìm đến phòng khám tâm lý – y học – giáo dục trong gần 15 năm qua đã có khoảng 40-50% số trẻ khỏi hoàn toàn và trở lại bình thường.