Có nhiều cách tiếp cận khác nhau để trị liệu tâm lý. Một số nhà trị liệu sử dụng một cách tiếp cận hoặc định hướng cụ thể trong khi những người khác thực hành nhiều cách tiếp cận khác nhau. Liệu pháp nhận thức hành vi (Cognitive-Behavioral Therapy – CBT) là một định hướng cụ thể của tâm lý trị liệu nhằm tìm cách giúp mọi người thay đổi cách suy nghĩ.

Liệu pháp nhận thức – hành vi

Liệu pháp nhận thức hành vi dựa trên lý thuyết nhận thức và được phát triển bởi Aaron Beck cho chứng lo âu và trầm cảm. CBT là sự pha trộn của các liệu pháp nhận thức và hành vi giúp bệnh nhân điều chỉnh cuộc đối thoại nội tâm của họ để thay đổi các kiểu suy nghĩ không lành mạnh. Beck đã phát triển các quy trình cụ thể để giúp thách thức các giả định và niềm tin của một bệnh nhân trầm cảm và giúp bệnh nhân học cách thay đổi suy nghĩ của họ để thực tế hơn và do đó dẫn đến cảm giác tốt hơn. Cũng có một sự nhấn mạnh vào việc giải quyết vấn đề và thay đổi hành vi và bệnh nhân được khuyến khích đóng vai trò tích cực trong liệu pháp của họ.

Các loại trị liệu nhận thức – hành vi khác

Một loại CBT là liệu pháp hành vi cảm xúc hợp lý (REBT), được phát triển bởi Albert Ellis. Ellis coi những cảm xúc mạnh mẽ là kết quả của sự tương tác giữa các sự kiện trong môi trường và niềm tin, kỳ vọng của chúng ta. Một số niềm tin này có thể quá mạnh mẽ hoặc cứng nhắc. Ví dụ, duy trì một niềm tin rằng mọi người nên thích bạn. Với REBT, bạn sẽ học cách thay đổi niềm tin đó để nó bớt cực đoan hơn và ít có khả năng ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Niềm tin của bạn sau đó có thể thay đổi thành muốn mọi người thích bạn nhưng nhận ra rằng không phải ai cũng vậy.

Một dạng khác của CBT là liệu pháp hành vi biện chứng (DBT), được Marsha Linehan phát triển chủ yếu để sử dụng cho những bệnh nhân mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới (BPD). DBT nhấn mạnh vào việc chấp nhận những suy nghĩ và cảm xúc thay vì cố gắng chống lại chúng. Mục tiêu là khiến bệnh nhân chấp nhận suy nghĩ và cảm xúc của họ để cuối cùng họ có thể thay đổi chúng.

Liệu pháp ngăn ngừa phơi nhiễm và phản ứng (ERP) là một loại CBT khác thường được sử dụng cho chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD). Trong liệu pháp này, bệnh nhân được tiếp xúc với các tình huống hoặc đối tượng khiến họ sợ hãi nhất (nỗi ám ảnh) nhưng không thể tham gia vào các hành vi giúp làm giảm sự lo lắng mà họ cảm thấy (bắt buộc). Ví dụ, nếu bạn sợ vi trùng, trong ERP, nhà trị liệu của bạn có thể cho bạn chạm vào tiền và sau đó không rửa tay trong một khoảng thời gian cụ thể. Thực hành điều này nhiều lần giúp bạn có được sự tự tin trong việc đối phó với sự lo lắng đi kèm và rất có thể giúp giảm các triệu chứng của OCD khi tiếp xúc nhiều lần.

CBT có hiệu quả cho trầm cảm không?

Thật khó để nghiên cứu hiệu quả của tâm lý trị liệu vì thuật ngữ này có thể đề cập đến rất nhiều hoạt động khác nhau. Tuy nhiên, liệu pháp nhận thức hành vi nhận thức rất tốt cho nghiên cứu và đã được khoa học chứng minh là có hiệu quả trong điều trị các triệu chứng trầm cảm và lo lắng. Nó thường có tác dụng trong thời gian ngắn hoặc trung bình, trái ngược với một số liệu pháp khác vì tập trung vào hiện tại, cũng như giải quyết vấn đề. Nhiệm vụ của nó là giáo dục bệnh nhân học cách trở thành nhà trị liệu của chính họ cũng làm cho nó trở thành một điều trị lâu dài.

Thuốc hay tâm lý trị liệu?

Trầm cảm và lo lắng có thể được điều trị bằng thuốc, tâm lý trị liệu hoặc cả hai. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự kết hợp giữa thuốc và liệu pháp có thể đặc biệt hiệu quả.

Nếu bạn đang dùng thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc lo âu và bạn tin rằng một phần của vấn đề không được giải quyết, hãy xem xét tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia sức khỏe tâm thần.

>> Nguồn: Viện Y học ứng dụng Việt Nam