“Rối loạn ám ảnh cưỡng chế”: tiếng anh dịch là Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)

OCD là gì? 

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một trong những rối loạn sức khỏe tâm thần đặc trưng bởi những triệu chứng ám ảnh và cưỡng chế ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống hàng ngày. OCD trước đây được xếp vào nhóm rối loạn lo âu vì những người bị ảnh hưởng bởi chứng bệnh tâm thần này thường bị lo lắng nghiêm trọng do những suy nghĩ mang tính ám ảnh. Họ cũng có thể tham gia vào các hoạt động nhóm mở rộng để cố gắng giảm bớt sự lo lắng do ám ảnh.

Trong ấn bản mới nhất của Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn Tâm thần (DSM-5), OCD đã được chuyển sang loại rối loạn độc lập của chứng rối loạn là “Ám ảnh-Bắt buộc và Rối loạn Liên quan”. Các tình trạng liên quan trong lớp bao gồm rối loạn biến đổi cơ thể, rối loạn tích trữ và chứng giật tóc.

Các triệu chứng

Các triệu chứng của OCD thường xuất hiện dần dần và có thể kéo dài nếu không được điều trị. Những người mắc chứng OCD có thể gặp phải các triệu chứng ám ảnh, cưỡng chế hoặc cả hai. Các triệu chứng như vậy ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực của cuộc sống bao gồm trường học, công việc, các mối quan hệ và hoạt động bình thường hàng ngày.

Sự ám ảnh

Nỗi ám ảnh là những suy nghĩ, hình ảnh hoặc ý tưởng sẽ không biến mất, không mong muốn và cực kỳ đau khổ hoặc lo lắng (“Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi bị nhiễm một căn bệnh chết người?” Hoặc “Nếu tôi làm tổn thương ai đó thì sao?”).

Một số triệu chứng phổ biến của ám ảnh bao gồm:

• Suy nghĩ sâu sắc về người khác hoặc bản thân của một người
• Mọi thứ cần phải được lập trình theo một thứ tự nhất định
• Sợ vi trùng
• Những suy nghĩ không mong muốn về các chủ đề nhạy cảm hoặc cấm kỵ như tình dục, tôn giáo hoặc làm hại người khác.

Bắt buộc/Ép buộc

Ép buộc phải tuân thủ điều gì đó là những hành vi cần được lặp đi lặp lại nhiều lần để giải tỏa lo lắng. Sự ép buộc thường liên quan đến những ám ảnh. Ví dụ, nếu bạn bị ám ảnh bởi sự ô nhiễm, bạn có thể cảm thấy bị áp lực và phải rửa tay nhiều lần. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng là như vậy.

Một số cưỡng chế phổ biến bao gồm:

• Đếm đi đếm lại thứ gì đó nhiều lần
• Giặt hoặc làm sạch quá mức
• Sắp xếp mọi thứ theo một cách cụ thể hoặc đối xứng
• Kiểm tra nhiều lần (chẳng hạn như kiểm tra xem cửa đã được khóa chưa hoặc lò đã tắt…)

Chẩn đoán

Điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả các thói quen hoặc hành vi lặp đi lặp lại đều đồng nghĩa với sự ép buộc. Mọi người đều có những suy nghĩ lặp đi lặp lại hoặc thỉnh thoảng tham gia vào việc kiểm tra lại mọi thứ. Để được chẩn đoán mắc chứng OCD, những dấu hiệu nhận biết đặc trưng:

• Không có khả năng kiểm soát suy nghĩ hoặc hành vi của họ, ngay cả khi họ nhận ra rằng chúng quá mức hoặc phi lý
• Dành một giờ hoặc thậm chí hơn một ngày cho những ám ảnh và cưỡng chế này
• Gặp phải những rắc rối và gián đoạn đáng kể trong cuộc sống hàng ngày vì những suy nghĩ và hành vi này
• Không đạt được niềm vui từ những suy nghĩ hoặc hành vi, nhưng tham gia vào các hành vi cưỡng chế có thể giúp giảm bớt sự lo lắng mà những suy nghĩ đó gây ra.

“OCD là một chứng bệnh tương đối phổ biến ảnh hưởng đến khoảng 2,3% cuộc đời của con người. Nó có thể xảy ra ở bất kể đối tượng đối tượng nào không phân biệt giữa nam – nữ, giữa chủng tộc hay nền văn hóa.”

OCD thường bắt đầu vào khoảng cuối tuổi vị thành niên/thanh niên, mặc dù trẻ nhỏ và thanh thiếu niên cũng có thể bị ảnh hưởng. Cha mẹ và giáo viên thường bỏ qua những dấu hiệu của OCD ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên, vì chúng có thể cố gắng che giấu các triệu chứng của mình trong một thời gian dài.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của OCD vẫn chưa được biết chính xác, nhưng có một vài yếu tố được cho là có dấu hiệu nhất định.

• Yếu tố sinh học: Một giả thuyết cho rằng OCD xuất phát từ sự cố dẫn truyền xung thần kinh trong não bộ khiến cho việc lọc hoặc “kiểm duyệt” gây ra những suy nghĩ, ý tưởng và xung động mà chúng ta có mỗi ngày. Nếu bạn bị OCD, não của bạn có thể gặp khó khăn trong việc quyết định nên tắt những suy nghĩ và xung động nào. Kết quả là, bạn có thể bị ám ảnh – cưỡng chế. Sự phá vỡ hệ thống này có thể liên quan đến sự bất thường của serotonin.
• Tiền sử gia đình: Bạn cũng có thể có nguy cơ cao hơn nếu có ai đó trong gia đình bạn mắc chứng rối loạn này. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu bạn, cha/mẹ hoặc anh/chị em mắc chứng OCD, thì có 25% khả năng một thành viên khác trong gia đình cũng sẽ mắc bệnh này.
• Di truyền: Mặc dù chưa thể khẳng định có tồn tại “gen OCD” hay không, nhưng OCD cũng có thể liên quan đến một số nhóm gen cụ thể.
• Stress: Căng thẳng do thất nghiệp, khó khăn trong mối quan hệ, các vấn đề ở trường học, bệnh tật hoặc việc sinh con có thể là những tác nhân mạnh mẽ gây ra các triệu chứng của OCD.

Những người dễ bị OCD mô tả nhu cầu kiểm soát suy nghĩ của họ rất mạnh và tin rằng những suy nghĩ kỳ lạ hoặc bất thường có nghĩa là họ đang phát điên hoặc sẽ mất kiểm soát. Mặc dù nhiều người có thể có những suy nghĩ kỳ lạ hoặc cảm thấy bất thường khi cảm thấy căng thẳng, nhưng nếu bạn dễ bị OCD thì bạn có thể khó bỏ qua hoặc quên đi những suy nghĩ này. Ở một số thời điểm bạn có thể cảm thấy những suy nghĩ này “có vẻ như” rất nguy hiểm (thực tế thì không), nhưng vì cảm thấy những suy nghĩ như thế có vẻ rất nguy hiểm nên cuối cùng bạn lại càng chú ý đến chúng, điều này tạo nên một vòng luẩn quẩn.

Phân loại

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể biểu hiện theo một số cách khác nhau. Một số người chỉ trải qua những ám ảnh, một số chỉ bị cưỡng chế, trong khi những người khác trải qua cả hai. Không có loại phụ chính thức của OCD, những nghiên cứu cho thấy rằng những ám ảnh và cưỡng chế phổ biến nhất thường có xu hướng tập trung vào:

• Sạch sẽ hoặc sợ nhiễm bẩn
• Nhu cầu về trật tự, cân xứng hoặc hoàn hảo
• Suy nghĩ cấm kỵ
• Thu thập hoặc tích trữ

Một số dạng OCD khác mà mọi người có thể gặp phải bao gồm các triệu chứng tập trung vào việc kiểm tra mọi thứ lặp đi lặp lại, đếm một số đồ vật và ngẫm nghĩ về những suy nghĩ hoặc chủ đề nhất định.

Cha mẹ cũng nên biết về một loại bệnh OCD ở trẻ em có thể dần trở nên trầm trọng hơn hoặc khởi phát do viêm họng liên cầu, trong đó hệ thống miễn dịch của chính trẻ tấn công não.Dạng rối loạn tâm thần kinh tự miễn ở trẻ em (PANDAS) này của OCD chiếm 25% số trẻ em mắc chứng OCD.

“Không giống như OCD bình thường phát triển chậm, PANDAS OCD phát triển nhanh chóng và có một loạt các triệu chứng khác không liên quan đến các trường hợp điển hình của OCD.”

Cách điều trị

Điều trị OCD có thể bao gồm thuốc, trị liệu tâm lý hoặc kết hợp cả hai.

Thuốc

Có nhiều loại thuốc có hiệu quả trong việc giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng OCD. Nhiều loại thuốc có hiệu quả trong điều trị OCD, chẳng hạn như Prozac (fluoxetine), Paxil (paroxetine), Zoloft (sertraline), Anafranil (clomipramine) và Luvox (fluvoxamine) ảnh hưởng đến lượng serotonin.

Tâm lý trị liệu

Các liệu pháp tâm lý cũng là phương pháp điều trị hiệu quả cao để giảm tần suất và cường độ của các triệu chứng OCD. Các phương pháp điều trị tâm lý hiệu quả cho OCD nhấn mạnh những thay đổi trong hành vi và nhận thức.

Khi cần thiết, trị liệu tâm lý có thể được thực hiện độc lập hoặc có thể kết hợp với thuốc. Hai loại liệu pháp tâm lý chính cho OCD là liệu pháp hành vi – nhận thức (CBT) và liệu pháp phòng ngừa phản ứng và tiếp xúc (ERP).

Đương đầu

OCD là một tình trạng mãn tính, kéo dài và có thể xấu đi theo thời gian, vì vậy điều quan trọng là phải được điều trị chuyên nghiệp. Ngoài việc nói chuyện với bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần, cũng có một số chiến lược tự lực mà bạn có thể sử dụng để giúp kiểm soát các triệu chứng của mình:

• Thực hành các chiến lược chăm sóc bản thân tốt sẽ giúp bạn ứng phó với căng thẳng. Căng thẳng thường có thể gây ra các triệu chứng OCD, vì vậy điều quan trọng là phải dựa vào các phương pháp ứng phó hiệu quả và lành mạnh. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng rối loạn giấc ngủ có liên quan đến các triệu chứng OCD và có thể khiến tình trạng nghiêm trọng hơn. Ngoài giấc ngủ, bạn nên tập thể dục thể chất thường xuyên và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, những lựa chọn cho lối sống mà bạn có thể thực hiện để giúp bản thân mình dễ dàng kiểm soát căng thẳng và lo lắng mà cuộc sống ném vào bạn. 
• Luyện tập kỹ thuật thư giãn. Thêm một số công cụ hiệu quả như thiền, hít thở sâu, tránh niệm và thư giãn cơ bắp tiến bộ vào các nghi thức thư giãn của bạn.
• Tìm kiếm sự trợ giúp. Cân nhắc tham gia một nhóm hỗ trợ chẳng hạn như nhóm hỗ trợ trực tuyến của “Quỹ OCD Quốc tế”. Những nhóm như vậy có thể hữu ích khi nói chuyện với những người đã có trải nghiệm giống bạn. Hỗ trợ xã hội rất quan trọng đối với sức khỏe tinh thần và các nhóm hỗ trợ có thể là một nguồn hữu ích.

———————

Đang chờ kiểm duyệt

>>Tác giả: Owen Kelly, PhD

>> Nguồn: What Is Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)?

>> Theo Verywellmind.com