Những người đã trải qua một sự kiện đau buồn có thể thấy mình trải qua những thách thức về cảm xúc rất lâu sau khi sự kiện đó diễn ra. Mặc dù mọi người thường trải qua những thách thức về cảm xúc sau chấn thương, nhưng các triệu chứng của họ có thể giảm bớt cường độ theo thời gian khi chúng tiếp tục được chữa lành. Tuy nhiên, những người chống chọi với chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý (PTSD) nhận thấy bản thân gặp phải các khó khăn liên tục khiến họ lo lắng.

Định nghĩa

Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần phiên bản mới nhất, (DSM-5) là sổ tay mà các chuyên gia lâm sàng sử dụng để chẩn đoán các tình trạng sức khỏe tâm thần. Trong những năm trước, PTSD nằm trong danh mục các tình trạng liên quan đến lo lắng. Phiên bản hiện tại của sổ tay này đã xếp rối loạn căng thẳng sau sang chấn vào danh mục các rối loạn liên quan đến chấn thương và căng thẳng.

Rối loạn stress sau sang chấn có thể phát triển sau khi trải qua một sự kiện đau buồn, hoặc một sự kiện đơn lẻ hoặc những trải nghiệm chấn thương mãn tính hơn và tái diễn. Một loạt các triệu chứng và rối loạn cảm xúc có liên quan đến PTSD gây ra tình trạng đau khổ hoặc suy giảm nghiêm trọng về mặt lâm sàng trong các tương tác xã hội, khả năng làm việc của họ hoặc các lĩnh vực hoạt động quan trọng khác.

Đối tượng có thể mắc

Người ta ước tính rằng hiện có khoảng 8 triệu người ở Hoa Kỳ đang sống với PTSD. Những con số này thay đổi tùy thuộc vào những yếu tố như giới tính, phản ứng cảm xúc với chấn thương và các yếu tố khác.

Nhìn chung, ước tính rằng 7% đến 8% số người sẽ trải qua PTSD vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời của họ.

Khoảng 70% người trưởng thành ở Hoa Kỳ cho biết họ đã trải qua một sự kiện đau buồn ít nhất một lần trong đời. Với điều này, điều quan trọng cần lưu ý là hầu hết những người trải qua một sự kiện đau buồn sẽ không phát triển PTSD.

Một số yếu tố có thể góp phần vào khả năng phát triển PTSD bao gồm:

• Tình trạng sức khỏe tinh thần hoặc thể chất
• Phản ứng cảm xúc khi bị tổn thương
• Loại chấn thương
• Giới tính (các nghiên cứu đã chỉ ra rằng phụ nữ có nguy cơ mắc PTSD cao gấp đôi)
• Tuổi tác
• Tình trạng hôn nhân
• Hệ thống hỗ trợ cảm xúc
• Kinh nghiệm về các tác nhân gây căng thẳng sau chấn thương

Phân loại 

Trong chẩn đoán PTSD có thể có một số đặc điểm cụ thể được xác định, có nghĩa là có những đặc điểm riêng biệt làm cho nó khác với chẩn đoán rộng hơn của PTSD. Một số thông số kỹ thuật này được xác định trong DSM-5 bao gồm:

• Phân ly
• Khởi phát / biểu hiện chậm trễ

Giai đoạn trước tuổi đến trường

Một trong những thay đổi được thực hiện trong bản cập nhật gần đây nhất của sổ tay chẩn đoán dành cho bác sĩ lâm sàng là bao gồm các triệu chứng PTSD cụ thể cho trẻ em từ sáu tuổi trở xuống. Khi trẻ em chứng kiến và sống qua các sự kiện đau thương, chúng cũng có thể trải qua các triệu chứng đau buồn về cảm xúc sau sự kiện đó. Cũng như với người lớn (và bất kỳ ai trên sáu tuổi), cần phải đáp ứng một số tiêu chí nhất định để trẻ nhỏ để được chẩn đoán với PTSD.

Phân ly

Yếu tố đặc tả phân ly trong chẩn đoán PTSD đề cập đến sự hiện diện của các triệu chứng phi cá nhân hóa hoặc phi tiêu hóa dai dẳng hoặc tái diễn. Suy giảm cá nhân hóa có nghĩa là ai đó đang trải qua điều gì đó như thể họ là người quan sát bản thân, quan sát từ bên ngoài cơ thể của họ. Vô hiệu hóa đề cập đến việc cảm nhận như thể mọi thứ xung quanh bạn không có thật, gần như là bạn không quen thuộc và bị ngắt kết nối với thế giới xung quanh.

Bắt đầu trì hoãn 

Thuật ngữ “delayed onset” gần đây đã được thay đổi thành biểu hiện chậm trong DSM-5. Mặc dù những người có đặc điểm cụ thể này đáp ứng các tiêu chí cần thiết cho PTSD, nhưng các tiêu chí này không được đáp ứng đầy đủ cho đến ít nhất sáu tháng sau sự kiện đau thương. Một người có thể bắt đầu và biểu hiện một số triệu chứng ngay lập tức, tuy nhiên, các tiêu chuẩn triệu chứng đầy đủ để chẩn đoán sẽ không được đáp ứng cho đến sau mốc sáu tháng đó.

Phức tạp

Đôi khi mọi người có thể trải qua những trường hợp chấn thương đơn lẻ, cấp tính như tai nạn xe hơi kinh hoàng hoặc bị cướp bằng súng chẳng hạn. Đây sẽ được coi là cấp tính vì chúng không có khả năng trở thành trải nghiệm lặp lại. Có những loại sự kiện đau buồn khác có thể tái diễn nhiều hơn, chẳng hạn như bạo lực gia đình, lạm dụng tình dục hoặc thời thơ ấu bị bỏ rơi. Người đó sẽ trải nghiệm sự kiện này lặp đi lặp lại theo thời gian. Khi mọi người đã trải qua loại chấn thương mãn tính hơn, nó đôi khi được gọi là PTSD phức tạp.

Các triệu chứng

Mặc dù có nhiều người sẽ trải qua một sự kiện đau buồn trong cuộc đời của họ, nhưng nhiều người sẽ không phát triển PTSD. Có những triệu chứng nhất định mà ai đó cần phải trải qua, được gọi là tiêu chuẩn chẩn đoán, để họ được chẩn đoán chính xác là mắc chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương. Các triệu chứng PTSD được chia thành bốn cụm riêng biệt bao gồm:

Trải nghiệm lại

• Thường xuyên có những suy nghĩ hoặc ký ức khó chịu về một sự kiện đau buồn.
• Gặp ác mộng tái diễn
• Cảm giác như thể sự kiện đang xảy ra một lần nữa, đôi khi được gọi là hồi tưởng
• Cảm giác đau buồn mạnh mẽ khi nhắc về sự kiện này
• Phản ứng về mặt thể chất, chẳng hạn như nhịp tim tăng hoặc đổ mồ hôi, khi được nhắc nhở về sự kiện.

Né tránh

• Cố gắng tránh những suy nghĩ, cảm xúc hoặc cuộc trò chuyện về sự kiện đau buồn
• Chủ động tránh những nơi hoặc những người khiến bạn nhớ đến sự kiện đau buồn
• Giữ bản thân quá bận rộn để có thời gian nghĩ về sự kiện đau buồn

Cuồng dâm

• Gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ hoặc mất ngủ
• Cảm thấy cáu kỉnh hơn hoặc nổi cơn thịnh nộ
• Khó tập trung
• Cảm thấy thường xuyên phải đề phòng hoặc giống như nguy hiểm đang rình rập mọi ngóc ngách
• Giật mình hoặc dễ giật mình

Suy nghĩ và niềm tin tiêu cực

• Gặp khó khăn khi nhớ những phần quan trọng của sự kiện đau buồn
• Mất hứng thú với các hoạt động quan trọng, một khi tích cực,
• Cảm thấy xa cách với người khác
• Trải qua khó khăn để có cảm giác tích cực, chẳng hạn như hạnh phúc hoặc tình yêu
• Cảm thấy như thể cuộc sống của bạn có thể bị cắt ngắn

Nhiều trong số các triệu chứng này là một phiên bản cực đoan của phản ứng tự nhiên của cơ thể chúng ta đối với căng thẳng. Hiểu được phản ứng tự nhiên của cơ thể chúng ta trước mối đe dọa và nguy hiểm, được gọi là phản ứng chiến đấu hoặc bay, có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các triệu chứng của PTSD.

Chẩn đoán

Để được chẩn đoán mắc PTSD, bạn không cần phải có tất cả các triệu chứng này. Trên thực tế, hiếm khi một người bị PTSD trải qua tất cả các triệu chứng được liệt kê ở trên. Để nhận được chẩn đoán PTSD, bạn chỉ cần một số triệu chứng nhất định từ mỗi cụm.

Các yêu cầu bổ sung đối với chẩn đoán cũng cần được đánh giá, chẳng hạn như cách bạn phản ứng ban đầu với sự kiện đau thương, thời gian bạn trải qua các triệu chứng và mức độ mà những triệu chứng đó ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Để chẩn đoán PTSD chính xác, bạn cần phải xem xét những điều này với một chuyên gia sức khỏe tâm thần có trình độ.

Đương đầu

Các triệu chứng của PTSD có thể khó đối phó và do đó, nhiều người bị PTSD có thể dễ mắc phải các chiến lược đối phó không lành mạnh, chẳng hạn như lạm dụng rượu hoặc ma túy hoặc cố ý tự làm hại bản thân. Do những rủi ro này, điều quan trọng là phải phát triển một số kỹ năng đối phó lành mạnh để kiểm soát các triệu chứng PTSD của bạn. Các chiến lược đối phó mà bạn có thể thực hiện để kết hợp trong cuộc sống của mình bao gồm:

• Học cách đối phó với lo lắng
• Tìm cách lành mạnh để quản lý cảm xúc của bạn
• Học cách đối phó với những suy nghĩ và ký ức khó chịu
• Quản lý các vấn đề về giấc ngủ
• Có thể xác định và đối phó với các yếu tố kích hoạt PTSD
• Quản lý hồi tưởng và phân ly

Những lựa chọn trong trị liệu

Một số phương pháp điều trị tâm lý đã được phát hiện có hiệu quả trong việc giúp mọi người đối phó với các triệu chứng của PTSD. Một số trong số này bao gồm:

• Liệu pháp nhận thức-hành vi (CBT) cho PTSD tập trung vào việc thay đổi cách bạn đánh giá và phản ứng với các tình huống, suy nghĩ và cảm xúc, cũng như các hành vi không lành mạnh xuất phát từ suy nghĩ và cảm xúc của bạn.
• Liệu pháp phơi nhiễm là một phương pháp điều trị hành vi cho PTSD nhằm mục đích giảm bớt sự sợ hãi, lo lắng và hành vi trốn tránh của bạn bằng cách để bạn đối mặt hoàn toàn hoặc tiếp xúc với những suy nghĩ, cảm xúc hoặc tình huống mà bạn sợ hãi.
• Liệu pháp chấp nhận và cam kết là một phương pháp điều trị hành vi dựa trên ý tưởng rằng sự đau khổ của chúng ta không phải do trải nghiệm cảm xúc đau đớn mà là do chúng ta đã cố gắng tránh khỏi nỗi đau đó. Mục tiêu bao quát của nó là giúp bạn cởi mở và sẵn sàng trải nghiệm nội tâm của mình trong khi tập trung sự chú ý không phải vào việc cố gắng trốn tránh hoặc trốn tránh nỗi đau, vì điều đó là không thể làm được, mà thay vào đó là sống một cuộc sống có ý nghĩa.
• Các bác sĩ cho biết: Giải mẫn cảm và tái xử lý chuyển động của mắt (EMDR) là một liệu pháp hiệu quả cao khác để điều trị PTSD, bao gồm suy nghĩ về chấn thương của bạn trong khi chú ý đến kích thích bên ngoài, chẳng hạn như ánh sáng hoặc ngón tay di chuyển qua lại. Nó giúp bạn tạo ra mối liên hệ mới giữa chấn thương và suy nghĩ tích cực hơn.

Trẻ em

Trẻ em không miễn nhiễm với những thách thức của rối loạn căng thẳng sau chấn thương. Viện Căng thẳng Chấn thương Trẻ em Quốc gia (NCTSI) tuyên bố rằng hơn 2/3 trẻ em đã báo cáo ít nhất một lần trải qua chấn thương ở tuổi 16. Ngoài ra, người ta ước tính rằng 19% trẻ bị thương và 12% thanh thiếu niên bị bệnh về thể chất. PTSD.

Trải nghiệm đau thương thời thơ ấu tiềm năng

• Lạm dụng tâm lý, thể chất hoặc tình dục

• Cộng đồng hoặc bạo lực học đường

• Chứng kiến hoặc trải qua bạo lực gia đình

• Thảm họa thiên nhiên

• Khủng bố

• Bóc lột tình dục thương mại
• Mất người thân đột ngột hoặc dữ dội
• Bệnh tật hoặc tai nạn đe dọa tính mạng

Vì trẻ có thể gặp khó khăn hơn trong việc xử lý kinh nghiệm và đối phó với tác động lâu dài về mặt tinh thần của chấn thương, điều quan trọng là những người hỗ trợ (người chăm sóc, người thân, v.v.) cho phép trẻ có cơ hội nói về trải nghiệm của mình. Một phần quan trọng trong quá trình hồi phục và chữa lành của trẻ là hệ thống hỗ trợ của chúng. Có một hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ và tiếp cận với dịch vụ chăm sóc được thông báo về chấn thương là điều cần thiết để họ đối phó lành mạnh và chữa bệnh tổng thể.

Dành cho những người thân yêu

Tìm cách hỗ trợ người thân bị PTSD có thể là một cuộc đấu tranh. Một trong những điều hữu ích nhất bạn có thể làm là tìm hiểu về các triệu chứng và những thách thức khi sống chung với chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương.

Làm quen với những gì người thân yêu của bạn có thể đang trải qua có thể giúp tăng cường lòng trắc ẩn và sự hiểu biết, giúp dễ dàng trò chuyện về những thách thức của họ.

Mời và khuyến khích người thân của bạn tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia được đào tạo là điều tối quan trọng. Vì các triệu chứng chưa được giải quyết của PTSD có thể trở nên trầm trọng hơn theo thời gian, điều quan trọng là cố gắng và giúp người thân của bạn tìm thấy các nguồn hữu ích để bắt đầu quá trình chữa bệnh.

Đừng ngại hỏi người thân của bạn về kinh nghiệm của họ và cởi mở để tích cực lắng nghe. Bạn không phải “sửa chữa” bất cứ điều gì, chỉ cần cho phép người thân yêu của bạn không gian để trò chuyện cởi mở mà không sợ bị phán xét hay chỉ trích.

Hãy hỏi bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần của bạn để được giới thiệu hoặc giới thiệu đến một người chuyên điều trị PTSD.

———————

Đang chờ kiểm duyệt

>>Tác giả: Matthew Tull, PhD

>>Nguồn: What Is Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD)?

>> Theo Verywellmind.com